Asielzoekers worden niet langer als criminelen opgesloten

‘Asielpolitiek met compassie’ is breuk met het verleden

SYDNEY, 1 AUGUSTUS 2008 - Australië maakt een einde aan zijn omstreden asielzoekersbeleid. Vluchtelingen die asiel aanvragen, worden niet meer opgesloten in een gevangenis in afwachting van hun verzoek. Vanaf volgend jaar kunnen ze bij familie of in een opvangcentrum verblijven tot over de aanvraag is beslist. Alleen als er twijfels zijn over gezondheid of dreiging van terrorisme mogen ze worden vastgezet. Mediabureau Onderste-Boven maakte over deze opmerkelijke koerswijziging in de politiek reportages voor de Volkskrant en dagblad Trouw.

Minister van Immigratie Chris Evans zei bij de aankondiging van zijn plannen, die al bij de verkiezingen van eind 2007 waren aangekondigd: `Als iemand zich aan de immigratieregels houdt en geen gevaar is voor de omgeving, dan is opsluiting niet aan de orde.’ Hij laat weten een strenge controle aan de grenzen voor te blijven staan.

Hiermee stopt de nieuwe Labor-regering met het asielzoekersbeleid dat onder leiding van de conservatieve John Howard strenge vormen had aangenomen. Elke asielzoeker werd bij binnenkomst gevangen gezet. Australië was het enige land dat dergelijke vluchtelingen zonder pardon opsloot.

In 2002 berichtte de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, dat Australië onmenselijk en vernederend handelde. De organisatie had onderzoek gedaan in een detentiecentrum in Woomera, waar asielzoekers achter hekken in de woestijn werden opgesloten. In dat centrum was plaats voor 400 mensen, maar soms verbleven er 1500. Eind 2001 gingen asielzoekers in hongerstaking en sommigen hadden zichzelf verwond om aandacht te vragen voor hun benarde situatie. Hevige rellen waren het gevolg.

In 2003 is dat centrum gesloten, maar Australië ging door met de omstreden gang van zaken. De regering Howard deed het rapport van de UNHCR af als ondeugdelijk. Australië hield hardnekkig vast aan de conservatieve politiek om gelukzoekers te weren.

De beelden van de detentiekampen, sommige op eilanden buiten Australië, gingen de wereld over en zouden iedereen afschrikken om een poging te wagen het land binnen te vluchten. Hiermee hoopte Howard de enorme toevloed aan bootvluchtelingen in te dammen. Met de strenge asielpolitiek heeft hij eind 2002 de verkiezingen weten te winnen.

Bij asielzoekers gaat het niet om grote aantallen. Vorig jaar vroegen bijna vierduizend mensen asiel aan in Australië. Deze aantallen zijn bescheiden in vergelijking met West-Europa. In 2007 vroegen ruim 7000 personen in Nederland asiel aan. Gemiddeld zaten er de afgelopen jaren steeds achthonderd mensen in Australische detentiecentra te wachten op de beoordeling van hun verzoek. De afgelopen week was dat aantal gedaald tot ongeveer vierhonderd, van wie de meesten in Sydney worden vastgehouden, sommigen al meer dan twee jaar.

Organisaties die zich inzetten voor de rechten van asielzoekers zijn ingenomen met de beslissing. `Het vastzetten van asielzoekers was schandelijk en ongewenst. Het is onmenselijk en leidt tot psychische problemen, en is in strijd met internationale wetten met een enorme last voor de belastingbetaler’, verklaarde Kate Gauthier van A Just Australia. `Het is een grote overwinning voor de mensenrechten.’ Ze heeft een kater, want de directeur van een rechtvaardig Australië heeft een feestje gevierd met haar medewerkers en het bier smaakte goed. Te goed. Gauthier is brak, maar ze is nog steeds in de wolken over ‘de historische stap voorwaarts’ die de Australische regering met het asielbeleid heeft gezet. Menselijkheid in plaats van afschrikking.

“We hebben de muren geslecht. Er komt nu een einde aan één van de schaamtevolle periodes uit de Australische geschiedenis”, zegt Gauthier van A Just Australia. Deze organisatie van 11.500 individuen en 120 non-gouvernementele organisaties werd in 2002 opgericht als protest tegen de immigratiepolitiek van toenmalig premier Howard.

Gauthier wil niets weten van de waarschuwing dat Australië door zijn humaner asielbeleid een toevluchtsoord wordt voor mensensmokkelaars en illegale immigranten. “Op het hoogtepunt van de detentiepolitiek, toen er honderden kinderen achter prikkeldraad in de woestijn zaten, kwam er nog steeds een grote stroom bootvluchtelingen naar Australië. Zo afschrikwekkend was het beleid dus niet. En mensensmokkelaars maakt het niet uit of asielzoekers worden opgesloten of niet; die zijn alleen maar uit op geld.” De 44-jarige Amir Mesrinejad moest bijna huilen toen hij het nieuws hoorde. Mesrinejad zat vijf jaar vast in een detentiecentrum voor asielzoekers.

(Foto Anya van LIth)

Hij vluchtte met hulp van een mensensmokkelaar uit Iran, omdat hij voor politieke redenen werd vervolgd. Na een lange en ingewikkelde reis door Turkije, Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea, kwam hij in 2000 met een bootje aan in Noord-Australië. Daar vroeg hij politiek asiel aan. De autoriteiten brachten hem onmiddellijk over naar het Villawood detentiecentrum in Sydney.

“Het was erg zwaar”, vertelt hij. “Ik was er totaal niet op voorbereid om vast te zitten. Als ik een moord had begaan, dan zou ik drie tot vier jaar celstraf hebben gehad. Voor de ‘misdaad’ om asiel aan te vragen, zat ik vijf jaar vast. Ik verkeerde elke dag in onzekerheid: wat ging er gebeuren met me? Zou ik gedeporteerd worden? Elk uur van de dag die onzekerheid; geestelijk en fysiek was het slopend. Iedere asielzoeker had daar last van. Ik ben in het centrum tien jaar ouder geworden.”

De gevluchte Iraniër volgde in het kamp een cursus van de Universiteit. Hij haalde zijn graad in gevangenschap. “Ik doodde mijn tijd verder met het helpen van mensen. In het centrum was het gewoon dat iedereen elkaar hielp. Er zaten veel families, er waren in mijn eerste jaren ook honderden kinderen. Ik heb kinderen in gevangenschap geboren zien worden. De ouders konden hun kinderen geen enkel perspectief bieden. Dat maakte het extra zwaar: je zag die kinderen lijden.“

Mesrinejad kreeg in 2005 eindelijk zijn vluchtelingenstatus. Waarom het zo lang duurde? Hij weet het nog steeds niet. Hij is inmiddels Australiër geworden. Zijn huidige vrouw, een Zuid-Chinese, heeft hij in het detentiecentrum leren kennen. “Ik heb mijn tijd in gevangenschap gebruikt als een leerproces. Ik deed veel mensenkennis op. Het heeft mijn leven ten goede gekeerd. Maar godzijdank heeft de Labor-regering de asielpolitiek veranderd. Het werd hoog tijd. Ik heb veel levens gezien die door de gevangenschap zijn vernietigd.”