Tachtigjare Ghan blijft reiziger
verlokken met gelukzalige cadans

Als een glinsterend, zilvergrijs lint staan 34 treinwagons in het naargeestige industrieterrein van Darwin. Een raffinaderij en stofwolken beheersen het beeld. Dit is het begin- en eindstation van één van ’s werelds langste en beroemdste treinreizen: the Ghan. Hier staat de trein die bijna 3000 km van Darwin naar Adelaide rijdt en terug, dwars door het rode hart van Australië. ‘A Living Legend’, noemen de Australiërs hun tachtigjarige Ghan met trots. Maar dit station vijftien kilometer buiten Darwin is hooguit legendarisch deprimerend en smoort elk opkomend glorieus en romantisch gevoel in de kiem.
Bussen en taxi’s zetten passagiers af op het perron; hun koffers en tassen belanden via een vorkheftruck in het bagagerijtuig. Twee oude vrouwen lopen arm in arm naar de trein. Bij de deur worden ze opgewacht door één van de treinstewards, ‘hospitality attendants’ , heten ze hier. De bejaarde vrouwen worden voorzichtig naar hun Platinum Service geleid, de nieuwste luxe op de Ghan. Een eigen cabine dus met gerieflijke stoelen en beenbankjes, bekleed met hout. De stoelen veranderen ‘s nachts in een comfortabel dubbelbed, inclusief chocolaatjes op de kussens. De cabine heeft verder een eigen douche- en toiletgedeelte, modern en slim ingericht. Op een tafeltje staat bij aankomst champagne en hapjes. Voor de Nederlandse treinreiziger die gewend is aan gehaaste massa’s in krappe coupés is dit de absolute Treinhemel. Welkom in de Ghan.

Nederlandse treinsteward
Met een half uur vertraging (de airconditioning in één van de twee rode locomotieven is kapot) begint de trein aan zijn tocht van 2979 kilometer naar Adelaide.  De bijna driehonderd passagiers hebben hun cabine of stoel gevonden en beginnen aan hun marathontreinreis van ruim twee dagen.  De 55-jarige Jos Engelaar uit Nijmegen loopt met een rinkelende sleutelbos door de treingangen. Hij is één van de treinstewards aan boord: gekrulde snor, twinkelende ogen en stralende lach. Hij loopt heen en weer om te kijken of zijn passagiers het naar hun zin hebben. In zijn typische Engels-met-Nederlands-accent weet hij snel elke reiziger te charmeren.
Engelaar werkt al ruim negen jaar op de Ghan. “Werken op de trein geeft je een goed gevoel”, zegt hij. “De bewegingen, het geluid, zelfs de mensen zijn anders.” Als zesjarig jongetje kwam hij met zijn ouders in de jaren vijftig naar Australië. Hij keerde terug naar Nederland, toen zijn ouders niet konden wennen. Maar Jos was in de ban geraakt van Australië. Hij besloot met zijn vrouw in 1983 naar Down Under te emigreren. “Een geweldig land”, zegt hij.
Kort na vertrek heet hij de gasten uit de Gouden en Platina klasse van harte welkom aan boord. In het barrijtuig bruisen de bubbels in de glazen champagne. Nou ja champagne, de Nederlander  toast met een glaasje oranje limonade, want het treinpersoneel mag volgens de wet gedurende de reis geen druppel alcohol drinken. “De Ghan is een soort Verenigde Naties”, zegt hij later. “Zodra de mensen op de trein stappen, gedragen zij zich anders. De ruimte in de trein is compact; mensen zijn beter voor elkaar, socialer.  Het gevoel van nostalgie werkt ook positief. Mensen praten hier met vreemden en maken nieuwe vrienden. Ze stappen letterlijk in een andere wereld. Een wereld zonder nieuws, zonder kranten, zonder TV. De hersens worden schoon gemaakt; een soort reinigingsproces van de ziel. Als alle mensen die wat te zeggen hebben op deze wereld in de Ghan zouden reizen, dan zouden een hoop problemen worden opgelost.”

Kamelen
De Ghan als rijdende therapie voor een rustige ziel? Dat was niet de reden om de trein in het leven te roepen.  In het begin van de vorige eeuw lag het transport van goederen en personen in de binnenlanden van Australië in handen van Afghaanse immigranten met hun kamelen. Hoe taai en nuttig de kamelen ook waren, Australië wilde vooruit in de vaart der volkeren. Daarom werd op 4 augustus 1929 een treindienst geopend tussen Adelaide en Alice Springs in het rode hart van Australië. De trein kreeg de naam ‘Ghan’, vernoemd naar de Afghanen met hun kamelen. Het waren de tijden van puffende stoomlocomotieven, van treinen die door overstromingen weken vast kwamen te zitten en van koks die voor de lunch een geit schoten.
Pas in 2004 werd de lijn afgebouwd. Er kwamen 1420 kilometer aan rails bij voor het stuk tussen Alice Springs en Darwin. Kosten: 1,3 miljard Australische dollars (ongeveer 700 miljoen euro). Vanaf dat moment stond de Ghan internationaal te boek als één van de meest fascinerende treinreizen.  Per jaar maken zestig- tot zeventigduizend mensen deze reis.

Klassenmaatschappij
De Ghan is een strikte klassenmaatschappij.  Wie door de 740 meter lange rein loopt, stuit op werelden van verschil.  De goedkoopste plaatsen zijn in het Red Kangaroo-gedeelte. Daar bivakkeren de backpackers en andere budgetreizigers in stoelen, die ’s nachts wat naar achteren geklapt kunnen worden.  Er heerst in deze wagons een lichte chaos. Een echtpaar uit India verschoont twee baby’s , (de ruimte tussen de stoelen dient als box), andere reizigers proberen ongemakkelijk liggend te slapen.  Voor deze ‘goedkope’ reizigers is er een buffetrijtuig, waar drankjes en goedkope maaltijden te koop zijn. “Niet om te eten”, klaagt een toeriste.
De meeste wagons zijn voor de reizigers in de Gold Kangaroo Class: een eigen cabine, die ook dienst doet als slaapruimte. Het is een beetje proppen, maar je hebt wel een eigen toilet en douche, die soms gedeeld moeten worden met de buren. Drankjes zijn te koop in een bar-rijtuig met zitjes. Drie keer per dag is er een maaltijd in het rijdende restaurant, inclusief witte tafelkleedjes en zilver bestek.
De meest gefortuneerde treinreizigers zitten in de eerder genoemde Platinum Class. Of in één van de privé-rijtuigen, die door families of bedrijven afgehuurd kunnen worden. In The Chairman’s Carriage bijvoorbeeld heb je naast je eigen (krappe) cabine ook een keuken, dinertafel, een ruimte met acht bordeauxrode fauteuils, twee impressionistische schilderijen aan de muur (‘Australian Sheep Country’) en een eigen DVD-speler met plasmascherm.

Kangoeroefilet
Het is dinertijd: in de Ghan wordt in het Queen Adelaide restaurant het avondeten in twee shifts opgediend: de rode groep eerst, dan de blauwe. Het driegangen-menu is verrassend goed, de wijnkaart verrassend uitgebreid. Het blijft een kleine sensatie:  kangoeroefilet eten met uitzicht op de rode aarde die voorbij rolt.
Hoe relaxed en decadent het toegaat in het restaurantrijtuig, hoe hectisch het is in de kleine keuken. Het bedienend personeel loopt af en aan met vuile borden en nieuwe gerechten, de koks bereiden met een militaire precisie de volgende gang .  Het is dringen geblazen op de vierkante meter. In al het gewiebel van de trein gaat het soms fout: drie chocolade puddinkjes vallen op de grond.
James Rosenthal werkt als chef-kok op de Ghan en is op deze reis verantwoordelijk voor zo’n duizend maaltijden. Hij werpt een laatste blik op het dessert. De gerechten zijn opvallend klein, maar dat is beleid. “Omdat de mensen aan boord nogal veel eten, proberen we de porties niet te groot te maken. Anders zou het allemaal te veel worden.” Rosenthal houdt van de leefstijl op de trein: een paar dagen werken, een paar dagen vrij. “Dat heb je niet als je in een gewoon restaurant werkt. Ja, het kan er hectisch aan toegaan. Maar ik heb genoeg tijd om van het veranderende landschap te genieten.”

Toyboys
In de Platinum Class genieten Ness Leal (85) en Patty Griggs (88) van alle service en aandacht.  Met de benen languit houden ze goed in de gaten wie in de gang voorbij komen. “We hebben een geweldige tijd en we worden behandeld als vorsten met al die jonge mannen aan boord..”, lacht Ness. Haar vader werkte vroeger bij de spoorwegen, zodat ze als meisje altijd met de trein reisde.  “Ik had altijd de wens om ooit met de Ghan te reizen. De reden dat we in de Platina klasse zitten, is dat we niet de ladder van het stapelbed omhoog kunnen klimmen. Hier hoeft dat niet. En ach, wat is geld? Je kunt het toch niet meenemen als je overlijdt.”
“Toen we jong waren, hadden we de mogelijkheden niet”, vult Patty aan. “ We hadden een depressie, een oorlog, een huwelijk, een familie; we hadden geen geld en tijd voor reizen. Nu zijn we vrij en zijn we welgestelde gepensioneerden. Ik geniet van elke minuut. En de treinstewards die voor me zorgen, zijn geweldig. Ik zou ze zo willen meenemen naar huis. Ze zijn onze toyboys, hahaha.”

Crisis
Maar drieduizend Australische dollar (circa 1650 euro) is natuurlijk een fiks bedrag voor een enkeltje.  De vraag is of de Ghan door de economische crisis niet dreigt te ontsporen. Reizigers worden in deze zorgelijke tijden kritischer en zuiniger. “Net zoals alle bedrijven, voelen wij ook de gevolgen”, reageert publiciteitsmanager Sophie Dent. “Wij hebben tien tot vijftien procent minder reizigers. In de stille tijden schrappen we een aantal diensten; de trein rijdt dan maar één keer per week, in plaats van twee . We verliezen dus internationale gasten, maar aan de andere kant gaan steeds meer Australiërs op vakantie in eigen land. En crisis of niet, de behoefte aan romantiek blijft bestaan.”

Gelukzalige cadans
In de Ghan rijgen dagen en avonden zich aan één tot een monotone, en voor sommigen gelukzalige,  cadans van bewegingen, waarin niets hoeft. De fonkelende sterrenhemel in de nacht, de dieprode zonsopkomst boven het gebergte van het natuurpark Flinders Ranges; het uitzicht lijkt vaak op een glanzende reclamefolder. Maar de reiziger moet met alle vertragingen en oponthoud wel alle gevoel van haast en efficiency achter zich te laten. En de meeste cabines worden na twee dagen treinen echt pietepeuterig, ook al zijn ze honderd keer Gold.
Toch nog op tijd rijdt de Ghan 51 uur na vertrek uit Darwin het eindstation van Adelaide binnen. De Nederlandse treinsteward Jos Engelaar helpt de passagiers bij het uitstappen. Iedereen wil met hem op de foto. “Het geeft een voldaan gevoel als mensen gelukkig van boord stappen”, zegt hij. “Ik heb eens uitgerekend dat ik tijdens deze treinreis ruim dertig  kilometer loop. Maar als ik zie hoe de reizigers het naar hun zin hebben gehad, dan voel ik geen moeheid meer. Dan weet ik dat ik mijn werk goed heb gedaan.”