Door Marc van den Broek

de Volkskrant van 03-01-2004-Sommige delen van het menselijk lichaam lijken nergens goed voor. Aflevering 18 (slot) in een serie.

Vraag aan iemand wat het meest overbodige lichaamsdeel is, en de kans is groot dat de appendix en de amandelen worden genoemd. De laatste gaan met de eer strijken het meest verwijderde lichaamsdeel te zijn. Jaarlijks verliezen ongeveer veertigduizend mensen, meestal kinderen of jong-volwassenen, de knobbels in de keel en neus.

'In Nederland worden veel amandelen verwijderd', zegt drs. Jet van den Akker, KNO-arts van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. In de jaren vijftig en zestig werden jaarlijks bij 290 per tienduizend kinderen de amandelen geknipt, nu is dat gedaald tot jaarlijks 150. Behalve Nederland zijn ook de Noord-Ieren en de Belgen actief. In Canada, de hekkensluiter, komt de ingreep voor bij jaarlijks veertig op de tienduizend kinderen.

Veel van de babyboomers herinneren zich nog de verschrikking van het amandelknippen, de eerste ingrijpende medische handeling die ze als kind bewust meemaken. De enge dokter, de tangen die je mond ingaan. De ingreep duurde kort, maar de indruk die ze achterlaat is groot.

Het rare van de amandelen is dat ze zo nutteloos niet zijn. De functie is veel duidelijker dan die van galblaas of appendix, de andere gegadigden voor een ereplaats in de galerij van nutteloze lichaamsdelen. De amandelen beschermen het lichaam tegen indringers die met lucht en voedsel proberen binnen te glippen. Ze zijn een soort filter.

Maar tegelijkertijd ontpoppen de amandelen zich tot plaaggeestjes. Kinderen klagen over chronische keelontsteking en halverwege de vorige eeuw werd er zonder veel omhaal geknipt. Soms alleen de twee keelamandelen, elk zo groot als een flinke knikker, vaak werd ook de kleinere neusamandel in één moeite meegenomen. De keelamandelen werden geknipt, de neusamandel geschraapt.

Eind jaren zestig veranderde dit. Dokters gingen medicijnen voorschrijven tegen keelpijn en met name de vlucht van antibioticum maakte het knippen van de amandelen een stuk zeldzamer, hoewel Nederland dus nog steeds aan de top staat in vergelijking met andere landen.

'Dat komt doordat we hier de kinderen in slaap brengen met een roesje. Je bent in een paar minuten klaar', zegt Van den Akker. 'In het buitenland doen ze dat anders, daar worden de kinderen met een beademingsbuis in slaap gebracht. Dat kost meer tijd, dus de ingreep is minder gebruikelijk.'

De vraag is wat de schade is van het weghalen van de amandelen. In Utrecht doet Van den Akker onderzoek naar de gevolgen van het knippen van amandelen, waarvan de resultaten nog niet bekend zijn. Mogelijk werken de ontstoken amandelen te fanatiek en brengt het knippen ervan de activiteit van het immuunsysteem naar normale proporties. Mogelijk zet het knippen het immuunsysteem op een definitief lager pitje met alle gevolgen van dien.

'De vraag is ook', zegt Van den Akker, 'of de keelklachten en chronische verkoudheid bij een kind niet vanzelf overgaan. Veel kinderen groeien over de aandoening heen, hoewel daarvoor soms een paar jaar nodig is.'

In het Utrechts onderzoek worden de kinderen twee jaar gevolgd. Het project verkeert in de eindfase, over de bevindingen wordt medio 2004 gepubliceerd.

Over hoe de kinderen van toen zonder amandelen als dertiger, veertiger en vijftiger door het leven gaan, is niet veel bekend, anders dan dat ze niet bij bosjes sterven.

<<terug

Archief
Viseten wordt visslikken: artikel in het katern Gezond van de Volkskrant (12 juni 2004)
Overbodige lichaamsdelen: Amandelen katern Gezond de Volkskrant (januari 2004)
Sporen van een stripheld: Kuifje in Schotland katern traject de Volkskrant (januari 2004)